Een persoonlijke bijdrage van Anne van Leeuwen

Er was eens…

Een gezin dat leefde in de oude tijden. Vader, moeder, twee zonen en een dochter. De jongste zoon werd gevraagd om de leiding over een groot project op zich te nemen en zijn rechtvaardigheidsgevoel en lef kwamen hem daarbij goed van pas. Een wat humoristisch aspect in dit verhaal is echter dat het hem ontbrak aan een cruciale vaardigheid in zijn leidinggevende capaciteiten: Hij kon niet spreken!

Doch zoals dat kon gaan in families waren daar zijn broer en zuster die hem met raad en daad bijstonden. En zo ging dat jaren goed.

Totdat hij als jongste nog de enig overgeblevene van het gezin was. En hijzelf in de laatste maand van zijn leven, nu zouden we zeggen, in de palliatieve fase, was aangekomen.

En dan begint hij te spreken en te spreken; het werd de nalatenschap voor hen die hij achterliet.

Het woord nalatenschap komt uit de juridische taal en gaat veelal over geld en goederen. Het draagt echter ook aspecten in zich mee van overdracht van waardevolle spullen, onafhankelijk van hoeveel ze op dat moment (nog) waard zijn. Spullen die een bijzondere herinnering oproepen en waar de nabestaande troost en kracht aan ontleent na het overlijden van een dierbare medemens.

Een laatste aspect dat besloten kan zijn in het woord nalatenschap is de wijsheid en liefde die overgedragen is tijdens het leven of in die laatste intensieve fase van afscheid nemen.

Sinds vorig jaar september heb ik vanuit het CvL de werkzaamheden in het hospice in Dronten van één van de collega’s overgenomen, en in het afgelopen jaar heb ik vele gasten en hun families zien komen en gaan. Daarin was ik van een gepaste afstand of wat dichterbij, getuige van hoe zij deze indringende periode van hun leven met elkaar omgingen op weg naar het afscheid. Van hoe de dynamiek tussen hen in de laatste tijd van het leven van de gast, een bron van vreugde en kracht of van conflicterende pijn (en alles daartussenin) kon zijn. Wat overgedragen werd aan hen die achterbleven dat de nalatenschap werd waar zij mee verder gingen.

Wat het komende overlijden van een dierbare voor allen draagbaar kan maken, is een besef dat het geleefde leven niet van betekenisgeving verstoken hoeft te zijn omdat het gaat eindigen.

Wanneer zij het hoofdstuk van hun leven schrijven worden zij ieder deel van de eeuwigheid, en iets van hen die voorgaan, zal voortleven in de generaties die na hen zijn en zullen komen.

Daarbij kunnen (song)teksten ons gaande houden. Helpende teksten worden zij ook wel genoemd die vertellen over protest en/of perspectief.

Teksten en klanken die hen in de breedte en diepte weten te raken met een oerverlangen naar een vreedzame, gewenste staat van zijn.

Het bovengenoemde verhaal over het gezin dat ik beschreef laat zien hoe de beleving van tijd kan zijn. Wanneer de tijd menselijkerwijze beperkt is worden we alert omdat er een duidelijke grens is aan de hoeveelheid er nog rest om tot een afronding te komen.

In een laatste gesprek met een van onze oude gasten zochten wij samen tastend naar woorden die vertelden over zijn geleefde leven van toen en nu en wat hij naliet nu hij de aarde ging verlaten.

Tenslotte vertelde hij hoe hij zijn naderend sterven tegemoet ging. Er was rust. Zijn dichtgeslagen krant lag als stille getuige daarvan op zijn tafel. Hij was oud en van het leven verzadigd.

Te midden van onze samenleving, waar volkeren elkaar onderdrukken – het is van alle tijden – ontvouwde zich de levensgeschiedenis van deze mens waarna hij zich voegde bij de mensen van voorbij. Zomaar, in een bijna thuis huis, in een wereld die in brand lijkt te staan. Daar brandt ook deze metaforische vlam. En wij zullen daar al naar gelang onze mogelijkheden de handen behoedzaam omheen leggen, opdat die kleine vlam niet uitdooft.

Anne van Leeuwen